تأثیر برخی گیاهان کود سبز و منابع مختلف نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد کلزا (brassica napus l.) رقم هایولا 401

چکیده فارسی: به منظور بررسی اثر گیاهان مختلف کود سبز و منابع نیتروژن بر عملکرد، اجزای عملکرد و برخی ویژگی های کیفی کلزا و هم چنین تاثیر گیاهان کود سبز بر تراکم و وزن خشک علف های هرز و حاصل خیزی خاک، آزمایشی در سال زراعی 93-1392 در مزرعه تحقیقاتی شماره یک گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده ی کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام گرفت. آزمایش به صورت کرت های یک بار خرد شده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار اجرا شد. فاکتور اصلی شامل گیاهان مختلف کود سبز (آیش یا عدم کاربرد کود سبز، ماش، ارزن، جو و مخلوط ماش+ ارزن) و فاکتور فرعی شامل سطوح نیتروژن ( صفر، 50 درصد نیتروژن شیمیایی+ کود بیولوژیک نیتروکسین و 100 درصد نیتروژن شیمیایی) بود. نتایج نشان داد که بالا ترین عملکرد دانه، شاخص برداشت و طول گل آذین در تیمار مخلوط کود سبز ماش و ارزن حاصل شد و با سایر تیمار های کود سبز اختلاف معنی داری نشان داد. صفات وزن خورجین، درصد روغن و عملکرد روغن در کاربرد کود سبز ارزن دارای بالا ترین مقادیر بوده و اختلاف معنی داری با سایر تیمار ها نشان دادند. از طرف دیگر صفات ارتفاع بوته، تعداد خورجین در بوته، تعداد شاخه ی فرعی، وزن هزار دانه و درصد پروتئین در تیمار کود سبز ماش دارای بیش ترین مقادیر بودند. صفات عملکرد بیولوژیک و عملکرد تک بوته در تیمار های کود سبز ماش و مخلوط ماش و ارزن بیشتر از سایر تیمار ها بود. تیمار های ماش و ارزن در صفت تعداد دانه در خورجین اختلاف معنی داری نشان ندادند. بررسی عملکرد و اجزای عملکرد کلزا تحت تاثیر سطوح مختلف نیتروژن نیز نشان داد که صفات طول خورجین، تعداد خورجین در بوته، دانه در خورجین، عملکرد تک بوته و درصد پروتئین در تیمار کاربرد 100 درصد نیتروژن به فرم شیمیایی و صفات ارتفاع بوته، طول گل آذین اصلی، طول خورجین، خورجین در بوته، دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، درصد پروتئین و عملکرد روغن با کاربرد50 درصد نیتروژن به فرم شیمیایی و تلقیح بذور کلزا با کود بیولوژیک نیتروکسین دارای بیش ترین مقادیر بود. مقایسات میانگین اثرات متقابل نیز نشان داد بالاترین عمکرد دانه (2/4467 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد روغن (2/1802 کیلوگرم در هکتار) در تیمار کود سبز مخلوط ماش و ارزن همراه با مصرف (50 درصد نیتروژن شیمیایی+ نیتروکسین) حاصل شد. مقایسه تأثیر گیاهان مختلف کود سبز بر تراکم و وزن خشک علف های هرز نشان داد بیش ترین تراکم علف های هرز در شرایط آیش و کاربرد کود سبز جو و کم ترین تراکم در مخلوط ماش و ارزن ملاحظه گردید. به طور کلی کاربرد کود سبز وزن خشک علف های هرز را به طور معنی داری نسبت به شرایط عدم کاربرد کاهش داده و کم ترین وزن خشک علف های هرز در تیمار مخلوط ماش و ارزن ملاحظه گردید. بررسی میزان نیتروژن، پتاسیم، فسفر و ماده ی آلی خاک در تیمارهای مختلف کود سبز نشان داد گیاهان مختلف کود سبز تاثیر معنی داری بر این صفات داشته و نسبت به شرایط عدم کاربرد کود سبز افزایش حاصل خیزی خاک را سبب شده است. در مجموع نتایج این پژوهش نشان داد با توجه به تأثیر مثبت کود های سبز و بیولوژیک بر عملکرد، اجزای عملکرد و ویژگی های کیفی کلزا، انتخاب کود سبز مناسب قبل از کاشت گیاه اصلی و تلقیح بذور با کود های بیولوژیک می تواند راهکار مناسبی در جهت کاهش مصرف کود های شیمیایی و رهیافت مهمی در جهت دستیابی به کشاورزی پایدار باشد.